کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که در کشور کسب درآمد دارند، باید قسمتی و بخشی از درآمد خود را به عنوان مالیات در اختیار دولت کشور خود قرار دهند. افراد مشمول مالیات ممکن است به دلایل مختلف، به دنبال راهی برای دور زدن قوانین مالیاتی باشند که در اصطلاح به مجموعه این فعالیت‌ها برای عدم پرداخت مالیات، فرار مالیاتی گفته میشود.
از این جهت که اخذ مالیات یکی از راه‌های اساسی و بنیادین دولت برای کسب درآمد محسوب میشود؛ رسیدگی به فرار مالیاتی برای دولت بسیار مهم بوده و جرایم سنگینی نیز برای آن وضع شده است. در این مقاله قصد از حساب ۲۴ داریم شما را با مفهوم فرار مالیاتی و عواقب آن بیشتر آشنا کنیم تا نسبت به قوانین فرار مالیاتی و مجازات‌های آن آگاه باشید.
فرار مالیاتی چیست؟
در تعریف فرار مالیاتی به هرگونه تلاش قانونی یا غیرقانونی یک کسب و کار با هدف خودداری از پرداخت مالیات قانونی یا کمتر پرداخت نمودن آن، فرار مالیاتی می‌گویند. فرار از مالیات یک اصطلاح عام و رایج در رابطه با کارهایی است که برای عدم پرداخت مالیات انجام میشود و به این معنی است که مودی کمتر از میزان قانونی، پرداخت مالیات را انجام دهد.
یکی از مهم‌ترین مواد قانونی در جرم انگاری، مربوط به ماده ۱۹۹ و ۲۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم است که بر این اساس، «هر شخص حقیقی یا حقوقی که به موجب مقررات این قانون، مکلف به کسر و ایصال مالیات مودیان دیگر است؛ در صورت تخلف از انجام وظایف مقرر شده، علاوه بر مسئولیت تضامنی که با مودی در پرداخت مالیات خواهد داشت مشمول جریمه‌ای معادل ۲۰ درصد مالیات پرداخت نشده، میشود.» برای اطلاع پیدا کردن از تمام قوانین مربوط به مالیات پیشنهاد میشود با مشاوره مالیاتی مشورت کنید.
افزایش نرخ‌های مالیاتی در تمامی کشورها می‌توانند منجر به بی‌انگیزگی در سرمایه گذاری شوند و زمینه لازم فرار از مالیات و دور زدن مالیات را نیز فراهم کنند؛ بنابراین دولت‌ها و اداره مالیات کشور باید در وضع نرخ مالیاتی و قوانین جانب، احتیاط را رعایت کنند و جوانب را بادقت بیشتری بسنجند.
عواقب فرار مالیاتی
با توجه به انواع فرارهای مالیاتی در ایران، عواقب فرار از مالیات برای همه یکسان نخواهد بود و برای هر فرد یا شرکت بر اساس انواع فرار مالیاتی مجازاتی متفاوت در نظر گرفته میشود.
- فرار مالیاتی اشخاص حقیقی: اگر اشخاص حقیقی عادی که مجاز به پرداخت انواع مالیات هستند آن را پرداخت نکنند، مشمول حبس بین ۶ تا ۲۴ ماه خواهند بود. علاوه بر این حبس، بر اساس قانون مالیات فرد موظف به پرداخت جزای نقدی نیز میشود و امکان اعلام حکم شلاق از ۳۴ تا ۷۴ ضربه نیز برای او وجود دارد. چنین اشخاصی بین ۶ ماه تا ۵ سال از حقوق اجتماعی محروم خواهند شد تا از فرار مالیاتی اجتناب کنند. البته این عواقب تنها به این موارد ختم نمی‌شود و فرد باید اصل مالیاتی که پرداخت نکرده را به همراه جریمه آن پرداخت کند.
- فرار مالیاتی شرکت یا مؤسسه: اگر یک شرکت یا موسسه، مرتکب جرم فرار مالیاتی شود به مدت ۶ تا ۲۴ ماه از یک یا چند فعالیت شغلی محروم خواهد شد. در چنین شرایطی شرکت یا موسسه نمی‌تواند اسناد تجاری از جمله چک و سفته یا امثال آن را تا مدت مشخص صادر کند. البته این موضوع در شرایطی است که فرد خاصی مرتکب جرم فرار مالیاتی در شرکت نشده باشد؛ در صورتی که فردی از کارمندان یا مدیرعامل شرکت در دست‌کاری مدارک دست داشته باشد، عواقب فرار مالیاتی برای آنها جداگانه در نظر گرفته میشود.
- همکاری در فرار مالیاتی: در صورتی که یکی از حسابداران، حسابرسان یا مدیران بانک‌ها، موسسات یا شرکت‌ها از فرار مالیاتی اطلاعی داشته باشند و آن را گزارش ندهند، محکوم به ۶ تا ۲۴ ماه حبس می‌شوند. علاوه بر این، بر اساس انواع فرار مالیاتی که از آن اطلاع داشتند، جریمه نقدی یا شلاق نیز برای این افراد در نظر گرفته خواهد شد.
گزارش فرار مالیاتی
برای گزارش فرار مالیاتی شما می‌توانید با شماره تلفن گویای ۱۵۲۶ تماس گرفته و مشخصات فرد متخلف را اعلام کنید. بعد از قطع تماس گزارش شما در نوبت رسیدگی قرار می‌گیرد و در اولین فرصت و بدون اطلاع قبلی بازرسان سازمان امور مالیاتی مطابق با گزارش شما به محل فوق مراجعه می‌کنند تا در صورت وجود تخلف پیگیری‌های لازم را بر اساس ماده ۱۸۱ قانون مالیات‌های مستقیم انجام دهند.
افراد موظف به تهیه گزارش فرار مالیاتی
تمامی افراد اعم از حسابرسان، حسابداران و موسسه حسابداری، ماموران مالیات و کارکنان بانک‌ها، موسسات مالی و اعتباری که در یک شرکت یا سازمان فعالیت می‌کنند وظیفه ارائه گزارش فرار مالیاتی را بر عهده دارند که در صورت مطلع بودن از این جرم و عدم گزارش آن به ۶ ماه حبس، پرداخت ۲ میلیون تومان جریمه، ۳۱ ضربه شلاق و ۶ ماه محرومیت از حقوق اجتماعی محکوم خواهند شد.
اساسی‌ترین دلایل فرار مالیاتی
بنا بر اساس گزارشی که از سوی مرکز تحقیقات و بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی ایران تهیه شده است عوامل اصلی اشاره شده در این بخش، نقش مهمی در فرار مالیاتی دارند:
مهم ترین دلایل برای فرار مالیاتی | |
۱ | افزایش فساد و گستردگی بخش غیررسمی اقتصاد |
۲ | ضعف سیاست‌های مالیاتی |
۳ | تاخیر در وصول به موقع مالیات |
۴ | عدم گسترش فرهنگ مالیاتی |
۵ | عدم اعتماد مردم به کارایی دولت |
۶ | وجود معافیت‌های مالیاتی وسیع و متنوع |
| ۷ | تورم |
| ۸ | نبود سرمایه اجتماعی |
| ۹ | نرخ متوسط مالیات سالیانه |
| ۱۰ | پیچیدگی قوانین و مقررات |
| ۱۱ | عدم وجود پاداش و تنبیه هم راستا و متناسب با عملکرد مودیان |
| ۱۲ | عدم توجه به جذب منابع انسانی هم جهت و متناسب با عملکرد مودیان |
پیامدهای فرار مالیاتی در ایران در ۱۴۰۳
فرار مالیاتی مسئله‌ای است که از چند جهت می‌تواند بر اقتصاد یک کشور تاثیرگذار باشد. اولین پیامد فرار از مالیات این است که توانایی دولت را در جمع‌آوری مالیات و برآوردن نیازهای بودجه کاهش میدهد. به بیان دیگر فرار مالیاتی با کاهش درآمدهای مالیاتی، توزیع بار مالیاتی را تحت تاثیر قرار میدهد و می‌تواند از طریق محدودکردن گزینه‌های مورد انتخاب دولت، سیاست مالی را با مشکل روبه‌رو سازد. از دیگر پیامدهای فرار مالیاتی در ایران میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تحمیل بار بر بودجه دولت
- ایجاد مشکل در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی
- توزیع ناعادلانه ثروت
- تاثیر منفی بر پس انداز و انباشت سرمایه بخش خصوصی
- عدم توانایی در هزینه‌های عمومی مثل عدم توانایی توسعه و ارتقای آموزش عمومی
- تاثیر منفی در امنیت کشور
- شکاف بین گروه‌های درآمدی
- کاهش بودجه و درآمد دولت
- کاهش اشتغال
- کاهش سرعت پیشرفت در جامعه
- افزایش نارضایتی مردم به فشار به دولت
قوانین مرتبط به فرار مالیاتی در ایران
مهم‌ترین ابزار مقابله با فرار مالیاتی در ایران، قانون مالیات‌های مستقیم است که اولین بار در سال ۱۳۴۵ تصویب شد. این قانون پس از انقلاب متناسب با ساختارهای سیاسی و اجتماعی کشور، تغییر و تحولات بسیاری داشته که بیشترین اصلاحات آن مربوط به سال ۱۳۶۶ است و برای آخرین بار در تیرماه سال جاری مورد بازنگری مجلس قرار گرفت.
قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ و قانون ارتقای سلامت اداری از جمله قوانین جدید هستند که در آن موضوع فرار مالیات به عنوان جرم شناخته میشود. با اینکه در طول سال‌های مختلف همواره به موضوع جرم فرار مالیاتی و قوانین کیفری ناظر بر آن توجه شده است علی‌رغم همه این اصلاحات، خلاهای جدی در مقابله با راه‌های فرار مالیاتی وجود دارد. یکی از مهم‌ترین مواد قانونی در جرم انگاری فرار مالیاتی، مربوط به ماده ۱۹۹ و ۲۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم است در ادامه قوانین مرتبط با این دو ماده شرح داده شده است:
- ماده ۱۹۹: طبق تبصره ۱ ماده ۱۹۹ حتی متخلفین دولتی نیز نسبت به تخلفات فرار مالیاتی مجازات می‌شوند که متن این ماده بدین صورت است: «در مواردی که مکلفین به کسر مالیات، وزارتخانه، شرکت یا موسسه دولتی یا شهرداری باشد؛ مسئولین امر، مشمول مجازات مقرر طبق قانون تخلفات اداری خواهند بود.» همچنین اگر شخصی مسئول کسر مالیات باشد و از وظایف خود امتناع کند مطابق با تبصره ۳ ماده ۱۹۹ قانون به مجازات درجه ۶ محکوم خواهد شد.
- ماده ۲۰۰: ماده ۲۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم، سردفتران را مکلف به نظارت بر پرداخت مالیات در خصوص معاملات کرده و طبق این ماده «در هر مورد که به موجب مقررات این قانون، تکلیف یا وظیفه‌ای برای دفاتر اسناد رسمی مقرر شده است در صورت تخلف علاوه بر مسئولیت تضامنی سردفتر با مودی در پرداخت مالیات یا مالیات‌های متعلق مربوط، مشمول جریمه‌ای معادل ۲۰ درصد آن نیز خواهد بود و در مورد تکرار به مجازات درجه ۶ محکوم خواهد شد.»
مجازات‌های فرار مالیاتی
از نظر قانونی هر موسسه، بانک، شرکت، وزارتخانه یا هر نوع بنگاه اقتصادی دولتی خصوصی و نیمه‌دولتی که به صورت عمدی از پرداخت مالیات فرار کند مجرم شناخته میشود و باید مجازات شود. مجازات فرار مالیاتی از ۳ ماه تا یک سال حبس تعزیری خواهد بود. اگر فرد در ابتدای ارتکاب جرم مالیاتی، از کار خود پشیمان شده باشد، هیچگونه تعقیب قانونی شامل حال او نمی‌شود. در مقابل هر چه میزان فرار مالیاتی و نوع سندسازی آن فراتر رود، میزان حبس نیز بیشتر خواهد شد. در ادامه از مطلب از شرکت حسابداری حساب ۲۴ قصد داریم مجازات‌های مختلف جرم فرار مالیاتی را به طور دقیق شرح دهیم:
- مجازات اداری
- باطل شدن سندهای انتقال صوری
- ممنوع الخروجی
- محروم شدن از معافیت‌های مالیاتی و بخشودگی ها
- جریمه و زندان
- محاسبه مالیات بر اساس شیوه علی الراس
هم اکنون به شرح هر کدام از مجازات های فرار مالیاتی خواهیم پرداخت:
مجازات اداری
گاهی اوقات موسسات و شرکت‌های دولتی یا وزارتخانه‌ها مرتکب جرم مالیاتی می‌شوند؛ در چنین مواقعی همیشه یک یا چند کارمند مسئول این فرار مالیاتی خواهند بود که باید بر اساس مجازات اداری با آنها برخورد شود. از این رو تمامی اشخاصی حقوقی یا حقیقی، کلیه افراد غیر ایرانی فعال در ایران که داخل کشور مشغول فعالیت هستند می‌توانند شامل مجازات اداری شوند؛ بنابراین برای جلوگیری از تمامی این اتفاقات باید با گذراندن دوره‌های آموزش حسابداری و تخصصی مالیاتی، فرایند محاسبه و ارسال صورت‌های مالی به اداره مالیات را در زمان مقرر انجام دهید.
باطل شدن اسناد انتقال صوری
بسیاری از اشخاص یا افراد به‌منظور دور زدن قوانین مالیاتی، اقدام به انتقال اموال و دارایی‌های خود به همسر یا فرزندان می‌کنند. در صورت تشخیص این جرم، سازمان امور مالیاتی مودیان خاطی را با ابطال اسناد مذکور جریمه می‌کند.
ممنوع الخروج شدن
بر اساس ماده ۲۰۲ قانون مالیات‌های مستقیم، سازمان امور مالیاتی می‌تواند از خروج بدهکاران مالیاتی، مدیران حقوقی و مشمولان مالیاتی جلوگیری کند. در صورتی که یک شرکت بدهکار مالیاتی باشد ممنوع‌الخروج شدن هیئت مدیره نیز اعمال خواهد شد.
محرومیت از معافیت‌های مالیاتی و انواع بخشودگی
در قانون مالیات‌های مستقیم و بنا به شرایطی خاص، مودی مالیاتی می‌تواند از پرداخت مالیات معاف شود، البته در صورتی که اظهارنامه مالیاتی خود را به‌موقع تحویل دهد؛ بنابراین اگر اظهارنامه توسط مودی تسلیم اداره مالیات نشود، معافیت مالیاتی برای او در نظر گرفته نمی‌شود.
جریمه و حبس
در مواردی خاص، قانون برای مدیرانی که فرار مالیاتی مرتکب شده‌اند جریمه و حبس در نظر می‌گیرد. این جریمه شامل حال افرادی میشود که به صورت مستقیم اقدام به فرار مالیاتی کرده یا در انجام آن نقشی داشته‌اند.
محاسبات مالیات بر اساس روش علی الراس
بعضی از افراد یا موسسات با دست‌کاری در اسناد مدارک خود، سعی در فریب مامور مالیاتی و ممیز دارند؛ به این ترتیب مبلغ کمتری را نسبت به مالیات متعلقه پرداخت می‌کنند. در صورتی که فرد یا موسسه با ممیز همکاری نکند و اسناد مورد نیاز را ارائه ندهد، در چنین شرایطی مالیات به شکل علی الراس محاسبه میشود.
در این حالت کارشناسان و ماموران مالیاتی نسبت به بررسی و ارزیابی اطلاعات اقدام کرده و مقدار مالیات را مشخص می‌کنند. مالیات علی الراس به مراتب از مالیاتی که فرد به صورت قانونی باید پرداخت کند بیشتر است تا با این مجازات، شرکت‌ها و اشخاص ملزم به ارسال اظهارنامه مالیاتی خود در زمان مقرر شوند و با ممیزهای مالیاتی صادق باشند.
نحوه ارائه گزارش فرار مالیاتی شرکت‌ها
شرکت‌ها یکی از عمدهترین مودیان مالیاتی هستند که فرار مالیاتی آنها موجب کسری بزرگی در تمهیدات بودجه دولت میشود. از این رو قانون مالیات‌های مستقیم در ماده ۱۹۵، مدیران شرکت را موظف به تسلیم اظهارنامه و غیره می‌کند و در صورتی عدم پایبندی به وظایف یا تنظیم نکردن اظهارنامه حقیقی، به جرایم مقرر در همین ماده محکوم خواهد کرد.
علاوه بر مدیران، حسابداران نیز اگر از فرار مالیاتی شرکت‌ها مطلع باشند و آن را گزارش ندهند؛ مانند سایر مسئولین شرکت مجرم شناخته می‌شوند. در صورتی که قصد اعلام و گزارش فرار مالیاتی شرکت‌ها را دارید می‌توانید آن را در قالب یک گزارش ساده به اداره دارایی منتقل کنید. پیگیری و تشخیص فرار مالیاتی به عهده مراجع مسئول و قانونی این اداره خواهد بود و وظیفه شما تنها گزارش این فرار مالیاتی است.
تفاوت فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی
تمایز مفهوم بین فرار مالیاتی و اجتناب از پرداخت مالیات، به قانونی یا غیرقانونی بودن رفتار مودیان مربوط میشود. فرار مالیاتی یک نوع تخلف از قانون است که در آن مودی مالیاتی از ارائه گزارش درآمدهای حاصل کسب و کار خود امتناع می‌کند و نسبت به رعایت قوانین بی‌توجه است؛ ولی اجتناب از مالیات یک نوع سوء استفاده رسمی از قوانین مالیاتی است که به بررسی و یافتن راه‌های گریز از پرداخت مالیات در قوانین مالیاتی مرتبط میشود و مودیان به وسیله آن، خود را به نحوی از افراد مشمول مالیات کنار می‌زنند.
در حالت کلی میتوان گفت که اجتناب مالیاتی، قانونی است و برای کاهش تعهدات مالی فرد با هدف دور زدن قانون یا استفاده کامل از ظرایف قانونی انجام می‌گیرد؛ اما تقلب یا فرار از مالیات غیرقانونی بوده و به گزارش غیر واقعی درآمد و فروش، کسورات و تنظیم اظهارنامه‌ها اشاره دارد.
سخن آخر درباره فرار مالیاتی
فرار مالیاتی به جرمی گفته میشود که مودی مالیاتی با تکیه بر انواع روش‌های فرار مالیاتی، مالیات خود را نپردازد یا اظهارنامه مالیاتی تنظیم و ارائه نکند. سازمان امور مالیاتی کشور در مواد قانونی ۲۷۴ تا ۲۷۷ قانون مالیات‌های مستقیم، جرایم فرار از مالیات را مشخص کرده است که این جرایم بر اساس ماهیت اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی تعیین میشود.
به‌عنوان مثال جرایم فرار مالیاتی اشخاص حقیقی شامل ۶ ماه تا ۲ سال حبس، جزای نقدی، ۳۱ تا ۹۲ ضربه شلاق، محرومیت از حقوق اجتماعی تا ۵ سال است؛ ولی برای اشخاص حقوقی، جرایم فرار مالیاتی شامل ممنوعیت فعالیت شغلی و ممنوعیت صدور برخی از اسناد تا ۲ سال خواهد بود. برای جلوگیری از مجرم شناخته شدنتان توسط دولت، پیشنهاد میشود. اگر دارای کسب و کار و سازمانی بزرگ هستید، جهت مشاوره، حتما با شرکت خدمات مالیاتی حساب ۲۴ تماس حاصل نمایید.
سوالات متداول شما در زمینه فرار مالیاتی
سامانه مودیان مالیات، یکی از سامانههای دولتی و بسیار کارآمد به شمار میرود که جهت ساماندهی به مشکلات و رسیدگیهای مالیاتی راهاندازی شده است. این سامانه نقشه به سزایی در جلوگیری از فرارهای مالیاتی دارد و رسیدگی به کارها را آسانتر و خطاهای پروندههای مختلف را کاهش میدهد. از این رو تمامی صاحبان مشاغل موظف هستند در این سامانه ثبتنام کنند و نسبت به تشکیل پرونده مالیاتی اقدامات لازم را انجام دهند.
طبق تحقیقات انجام شده توسط اتاق بازرگانی ایران، عمدهترین دلایلی که منجر به فرار مالیاتی میشود در هر ۸ دسته مختلف تقسیمبندی شده، است. از جمله دلایل اصلی فرار از مالیات میتوان به عدم فرهنگسازی دولت برای پرداخت مالیات، عدم اعتماد مردم به دولت، مشکلات اقتصادی و افزایش فساد اشاره کرد. آیا همه مشاغل برای جلوگیری از فرار مالیاتی باید پرونده مالیاتی داشته باشند؟
اصلیترین دلایل فرار مالیاتی چیست؟
بدون دیدگاه