تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده چیست؟

انجام تکالیف مالیاتی از مهم‌ترین وظایف هر کسب‌ و کاری به شمار می‌رود که باید با دقت و نظارت خاصی انجام گیرد. مالیات بر ارزش افزوده و مالیات عملکرد ۲ نوع مهم از انواع مالیات‌ها هستند که نقش حیاتی در تامین منابع مالی دولت و تعادل بودجه دارند.

این دو نوع مالیات از ویژگی‌های خاصی برخوردار بوده و در نحوه محاسبه و موعد پرداخت متفاوت هستند. برای درک تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده باید با معانی این مالیات‌ها و نحوه پرداخت آن آشنا باشید؛ از این‌رو، حساب ۲۴ قصد دارد، اطلاعات جامعی در زمینه تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده ارائه دهد.

تعریف مالیات بر ارزش افزوده

برای آگاهی از تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده ابتدا به تعریف مالیات بر ارزش افزوده می‌پردازیم. در حقیقت ارزش افزوده، نوعی غیرمستقیم از مالیات است که مصرف‌کننده، آن را با بهای خرید کالا یا خدمات پرداخت می‌کند. این نوع خدمات مالیاتی تنها بر عهده مصرف‌کننده نیست؛ بلکه فروشنده نیز موظف است مبلغ مالیات معینی را به‌ عنوان بخشی از قیمت کالا یا خدمات در نظر بگیرد. در واقع مالیات بر ارزش افزوده مالیاتی عام است که از فعالان کسب‌ و کار حقیقی یا حقوقی دریافت می‌شود.

مهم‌ترین وظایف ارائه‌دهندگان خدمات نسبت به این مالیات، ثبت اظهارنامه مالیاتی در سامانه و پرداخت مالیات مربوط به هر فصل از سال در مهلت مقرر است. به طور کلی مالیات بر ارزش افزوده در ۳ دسته تولیدی، مصرفی و درآمدی قرار می‌گیرد که در تمامی مراحل اقتصادی مانند واردات، تولید، توزیع و مصرف اعمال می‌شود. تعیین مبلغ مالیات در هر مرحله به منظور تامین منابع مالی دولت انجام می‌گیرد که در نهایت این مبالغ به تامین خدمات عمومی و تعادل بودجه کمک خواهد کرد.

محاسبه مالیات ارزش افزوده

اطلاع از نحوه محاسبه مالیات‌ها به شما در درک بیش‌تر تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده کمک می‌کند. فرایند محاسبه و مشاوره مالیاتی بر ارزش افزوده با چرخه تولید یک محصول ارتباط مستقیم دارد. این بدان معنا است که هرچه مراحل تولید بیشتر باشد ارزش افزوده نیز افزایش می‌یابد و در نتیجه قیمت نهایی محصول بیشتر می‌شود. در هر مرحله از تولید، مقدار مشخصی به‌ عنوان مالیات بر ارزش افزوده محاسبه خواهد شد و این مبلغ در نهایت به دولت پرداخت می‌شود.

برای مثال اگر تولید کننده، کالای خود را با قیمت ۱۰۰۰ تومان با احتساب ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده به عرضه‌کننده‌ای بفروشد، عرضه‌کننده باید مبلغ ۱۰۰۰ تومان به تولید کننده بپردازد. این ۹۰ تومان، همان مالیات ارزش افزوده یعنی ۹ درصدی است که بر کالا تعیین شده است.

در مرحله بعدی اگر عرضه‌کننده بخواهد کالای خریداری شده را با قیمت ۱۲۰۰ تومان به مصرف‌کننده نهایی بفروشد؛ مصرف‌کننده نهایی علاوه بر پرداخت ۱۲۰۰ تومان، باید مبلغ ۱۰۸ تومان دیگر نیز به‌عنوان مالیات بر ارزش افزوده بپردازد. در واقع این ۱۰۸ تومان همان مالیات ارزش افزوده بوده که به کالای ۱۲۰۰ تومانی تعلق‌ گرفته است. باتوجه‌ به توضیحات ارائه شده می‌توان نتیجه گرفت که پرداخت‌کننده اصلی مالیات بر ارزش افزوده مصرف‌کننده نهایی خواهد بود.

نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده در ایران

اگر قیمت کالایی x باشد یک شرکت عرضه‌کننده برای خرید این کالا باید ۹ درصد از مبلغ x را اضافه بر مبلغ کالا به فروشنده پرداخت کند. سپس این شرکت برای فروش کالای خریداری شده باید ۹ درصد مالیات به قیمت فروش اضافه کرده و از خریدار دریافت کند. در نهایت با پایان مهلت ۳ ماهه، مالیات اخذ شده در مقابل مالیات پرداخت شده قرار می‌گیرد و مازاد آن به اداره ارزش افزوده طی فیش مالیاتی پرداخت می‌شود. اگر مقدار مالیات پرداخت شده افزون‌تر باشد می‌توان آن را از دولت استرداد کرد.

فروشنده، یا عرضه‌کننده‌ای که کالای خود را فروخته باشد مسئول تنظیم اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات ارزش افزوده به دولت است. برای پرداخت این مالیات، فروشنده باید مالیات پرداخت شده توسط خودش را از مالیات دریافت شده توسط خریدار کسر کرده و باقیمانده آن را از طریق سامانه عملیات الکترونیکی tax.gov.ir به دولت بدهد. برای مثال فروشنده کالا که ۹۰ تومان به تولید کننده پرداخته باید آن را از مالیات ۱۸۰ تومانی که از خریدار گرفته کسر کند و ۱۸ تومان باقی را به حساب دولت بپردازد.

محاسبه مالیات بر ارزش افزوده در کشورهای دیگر

امروزه مالیات بر ارزش افزوده در بیشتر از ۱۶۰ کشور که از سطوح متفاوتی برخوردار هستند اجرا می‌شود که نرخ‌های آن بین ۳ تا ۲۵ درصد در کشورهای مختلف در نوسان است. برای مثال در فرانسه ۲۰ درصد، آلمان ۱۹ درصد، آرژانتین ۲۱ درصد، ترکیه ۱۸ درصد، آفریقا جنوبی ۱۴ درصد، ایتالیا ۲۲ درصد، اندونزی ۱۰ درصد، روسیه ۱۸ درصد، انگلیس ۲۰ درصد، کره جنوبی ۱۰ درصد، مکزیک ۱۶ درصد، هند ۱۲.۵ درصد، ژاپن ۱۰ درصد و برزیل ۱۸ درصد مالیات بر ارزش افزوده را دریافت می‌کنند.

تعریف مالیات عملکرد

برای درک تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده باید تعریف مالیات عملکرد آشنا باشید. یکی از اصلی‌ترین روش‌های درآمدزایی دولت‌، درآمدهای حاصل از دریافت مالیات از اشخاص حقیقی و حقوقی است. مالیات عملکرد نوعی از مالیات‌ بردرآمد بوده که بر اساس سود خالص کسب‌ و کارهای مختلف محاسبه و پرداخت می‌شود. در واقع مالیات عملکرد بهایی است که فعالان اقتصادی برای استفاده از امکانات کشور خود، پرداخت می‌کنند.

مالیات عملکرد بر اساس سود اشخاص در یک دوره مالی محاسبه و دریافت می‌شود به همین دلیل ثبت دقیق اطلاعات درآمدها و هزینه‌ها جهت تهیه اظهارنامه مالیاتی بسیار اهمیت دارد. در واقع اظهارنامه مالیات عملکرد، گزارشی از نحوه عملکرد یک فعال اقتصادی در یک سال مالی خواهد بود که برای سازمان مالیاتی ارسال می‌شود.

از مهم‌ترین مواردی که در اظهارنامه مالیاتی عملکرد ثبت می‌شود می‌توان به درآمدها، هزینه‌ها، دارایی‌ها، بدهی‌ها، سرمایه و غیره اشاره کرد. مدیران مالیاتی پس از تنظیم مبالغ سود و زیان خود در یک دوره مالی، باید در مورد مقرر نسبت به پرداخت مالیات بر عملکرد اقدام کنند.

مالیات بر عملکرد چگونه محاسبه می‌شود

با وجود تعاریف بالا تا حدودی متوجه تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده شده‌اید. حال قصد داریم نحوه محاسبه مالیات بر درآمد را توضیح دهیم. محاسبه مالیات عملکرد، بر اساس درصدی از سود قبل از مالیات انجام خواهد گرفت. شرکت‌ها و یا شرکت مالیاتی پس از پایان سال مالی با تجمیع هزینه‌ها و درآمدهای خود، سود قبل از مالیات را محاسبه می‌کنند.

این سود در واقع میزان تفاوت میان درآمدها و هزینه‌های کل یک سازمان در طول سال مالی است. بعد از محاسبه سود قبل از مالیات، درصدی از این مبلغ تحت عنوان مالیات عملکرد مشخص می‌شود. در ایران مالیات عملکرد برای اشخاص حقیقی و حقوقی، نرخ‌های متفاوتی جهت محاسبه دارد که طبق جدول زیر است:

مالیات عملکرد اشخاص حقوقی

 بر اساس ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم، جمع درآمدهای شرکت‌ها و درآمدهای ناشی از فعالیت‌های انتفاعی تمامی اشخاص حقوقی که حاصل منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران است، پس از وضع زیان‌های ناشی از منابع غیر معاف و کم کردن معافیت‌های مقرر به جز مواردی که طبق مقررات قانون مالیات‌های مستقیم دارای نرخ جداگانه‌ای هستند مشمول مالیات بوده و نرخ آن هم ۲۵ درصد محاسبه می‌شود.

طبق ماده ۱۱۰ قانون مالیات مستقیم اشخاص حقوقی وظیفه دارند که حداکثر ۴ ماه پس از پایان سال عملکرد مالی، گزارش درآمد و هزینه‌های مربوط به عملکرد یک سال مالی را با ارسال اظهارنامه مالیاتی، ترازنامه و حساب سود و زیان در اختیار سازمان امور مالیات کشور قرار دهند. علاوه بر اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی موظف هستند که مدارکی مثل فعالیت، هویت شرکا، سهامداران و تعداد سهام و نشانی هر یک از آنها را نیز ارسال کنند.

مالیات عملکرد اشخاص حقیقی

طبق ماده ۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم، اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل موظف هستند که در پایان سال مالی گزارش درآمد و هزینه‌های خود را در طول یک سال مالی از طریق اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. مالیات اشخاص حقیقی مطابق با ماده ۱۳۱ قانون مالیات مستقیم برای مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال مشمول مالیات نرخ ۱۵ درصد، برای ۵۰۰ میلیون تا یک میلیارد ریال درآمد، مشمول مالیات نرخ ۲۰ درصد می‌شود و برای یک میلیارد ریال درآمد، مشمول مالیات با نرخ ۲۵ درصد خواهد بود.

تفاوت مالیات ارزش افزوده با مالیات عملکرد

تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده را می‌توان به موارد زیر تقسیم بندی کرد:

• زمان پرداخت: یکی از تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده، تفاوت در زمان پرداخت مالیات است. در مالیات عملکرد پرداخت مالیات بر اساس سود حاصل از کسب و کار در طول سال مالی بوده؛ ولی در مالیات بر ارزش افزوده، مالیات در هر مرحله تولید و توزیع اعمال می‌شود.
• دسته‌بندی مالیات: مالیات عملکرد در دسته مالیات‌های مستقیم قرار دارد و مبلغ مالیات به‌صورت مستقیم از سود شخص حقیقی یا حقوق کسر می‌شود درحالی‌که مالیات بر ارزش افزوده جزو مالیات‌های غیرمستقیم است که در هر مرحله از تولید تا توزیع کالا و خدمات به قیمت نهایی افزوده می‌شود.
• نحوه محاسبه: از دیگر تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده نحوه محاسبه این دو نوع مالیات است. محاسبه مالیات عملکرد از طریق سود خالص شخص حقیقی یا حقوقی صورت خواهد گرفت، در حالی‌ که مالیات بر ارزش افزوده از مابه‌التفاوت در قیمت خرید و فروش کالا و خدمات به دست می‌آید.
• تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده در نرخ پرداختی مالیات: در واقع باید گفت، نرخ مالیات عملکرد برای اشخاص حقوقی بالاتر از نرخ مالیات بر ارزش افزوده خواهد بود.
• تعداد دوره‌های مالیاتی و ارائه اظهارنامه: تعداد دوره‌های مالیاتی و زمان اظهارنامه‌ها در مالیات عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده تفاوت زیادی دارند. اغلب دوره‌های مالیاتی عملکرد نسبت به ارزش افزوده کوتاه‌تر است و زمان ارائه اظهارنامه‌ها نیز ممکن است متفاوت باشد.
• تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده در قانون: با اینکه سازمان مالیات بر ارزش افزوده با سازمان مالیاتی در یک راستا فعالیت می‌کنند؛ ولی مستقل از هم کارشان را انجام می‌دهند؛ به همین دلیل فرایندها و قوانین هر دو نوع مالیات با هم تفاوت دارد.

تفاوت ماهیت ارزش افزوده و مالیات عملکرد

از مهم‌ترین تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده می‌توان به ماهیت آنان اشاره کرد. محاسبه دقیق این نوع مالیات‌ها اهمیت بسیار بالایی دارد. در صورت محاسبه دقیق مالیات و استفاده از تبصره‌های مناسب، زمینه بهره‌وری از معافیت‌ها و بخشودگی‌ها برای شرکت فراهم می‌شود؛ ولی در صورت بروز هر گونه خطا و اشتباهات محاسباتی، شرکت مشمول پرداخت جرایم مالیاتی سنگین خواهد شد.

آموزش مالیات به‌صورت اصولی می‌تواند شما را با فرایندهای مالیاتی و نحوه برخورد مناسب در هر شرایطی آشنا کند تا بتوانید مجموعه اقتصادی خود را در مسیر درست همراه با پرداخت مالیات منصفانه هدایت کنید.

سوالات متداول شما در زمینه تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده

آنچه در مورد تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده خواندید

برای درک تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده باید با تعاریف این دو نوع مالیات آشنا باشید. مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی است که بر هزینه‌های مصرفی اعمال می‌شود. این مالیات به طور غیرمستقیم از مشتریان دریافت شده و به‌عنوان یک درآمد برای دولت عمل می‌کند. درحالی‌که مالیات بر درآمد مالیاتی است که بر درآمد و سودهای حاصل از فعالیت‌های اقتصادی اعمال می‌شود این مالیات به‌صورت مستقیم از افراد یا شرکت‌ها دریافت خواهد شد.

از این‌رو می‌توان نتیجه گرفت که مالیات عملکرد از اشخاص حقوقی و حقیقی و صاحبان کسب‌وکار دریافت می‌شود؛ ولی در مالیات بر ارزش افزوده مصرف‌کننده و تولید کننده باید مالیات ارزش افزوده کالا یا خدمات را پرداخت کنند.