حسابداری بازرگانی کاربردهای متعددی دارد که در اداره و مدیریت یک کسب و کار موثر است. در واقع حسابداری بازرگانی کمک میکند که یک بنگاه اقتصادی بتواند برنامه‌ریزی‌های مالی کوتاه مدت و بلند مدت انجام دهد و منابع مالی خود را به‌صورت کارآمد مدیریت کند. شرکتهای بازرگانی گردش‌های مالی بسیار زیادی را در طول سال انجام می‌دهند. ازآنجایی‌که فرایندهای مالی در این شرکت‌ها بسیار پیچیده است بهره‌گیری از مهارت و تخصص حسابداران در این زمینه ضرورت دارد.
حسابداری بازرگانی به کمک ابزارها و روش‌های خاص خود، به کارآفرینان کمک میکند تا تصمیمات مالی درستی بگیرند و عملکرد سازمانی خود را بهبود بخشند. از طریق این نوع حسابداری می‌توان نقاط ضعف شرکت‌ها را تشخیص داد و راه‌حل‌های اساسی برای حل آن ارائه کرد. در این مقاله از حساب ۲۴ به طور جامع با مفهوم حسابداری بازرگانی و وظایف آن آشنا خواهیم شد تا از ضرورت وجود آن آگاه شوید.
حسابداری بازرگانی چیست؟
حسابداری بازرگانی به بررسی سود و زیان وارد بر هر شرکت می‌پردازد که این مسئله نقش بسیار زیادی در موفقیت یک تجارت دارد. شرکتهای بازرگانی باید حساب شرکت خود را نظم دهند و سود و زیان شرکت را در صورتهای مالی در اختیار داشته باشند. اگر یک شرکت بازرگانی بخواهد در تجارت خود موفق شود باید از مهارت فردی متخصص بهره ببرد تا بتواند سود و زیان وارد شده بر سازمان را به‌صورت اصولی و درست بررسی کند.
یک حسابدار بازرگانی، در امور مربوط به مکاتبات اداری، ثبت و بایگانی سندها، نحوه کار با ماشین‌های اداری، تنظیم گزارش و سندهای مالی، شیوه انجام امور بانکی، قوانین حسابداری مالیاتی و بیمه‌ای تسلط کافی دارد و می‌تواند امور مالی مربوط به شرکتهای بازرگانی را سامان بخشد.
وظایف حسابدار بازرگانی
حسابدار بازرگانی همچون وکیل مالیاتی، وظیفه‌های متعددی دارند که شامل وظایف عمومی و تخصصی میشود. از جمله وظایف حسابداری بازرگانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تهیه صورتهای مالی: حسابدار بازرگانی وظیفه دارد صورتهای مالی را به طور کامل تنظیم کند تا مقدار دقیق سود و زیان، دارایی‌ها و خسارت‌ها، درآمد و هزینهها مشخص شود.
- تهیه سود و زیان شرکت: مدیران شرکت‌ها برای برنامه‌ریزی آینده شرکت، باید میزان سود و زیان شرکت را به‌خوبی بررسی کنند که این امر وظیفه حسابدار بازرگانی است.
- تنظیم ترازنامه مالی: تنظیم ترازنامه مالی یکی از وظایف حسابداران بازرگانی است. صورتهای مالی، مثل ترازنامه‌ها، باید به‌درستی و با دقت تنظیم شوند.
- صورت گردش نقدینگی شرکت: از دیگر وظایف حسابدار بازرگانی در شرکت‌ها تهیه لیست گردش نقدینگی موسسه است. این کار توسط موسسه مالیاتی یا موسسه حسابرسی نیز می‌تواند انجام شود.
- تهیه گزارش سود و زیان: حسابداران در شرکتهای بازرگانی، سود و زیان شرکت را به طور کامل تدوین میکنند. مدیران شرکت باتوجه‌به گزارشات و تفسیرهای حسابداران بازرگانی می‌توانند با تصمیمات هوشمندانه خود باعث سود بیشتر در آینده شوند.
انواع حساب در حسابداری شرکت های بازرگانی
در حسابداری بازرگانی ۴ نوع حساب خرید و فروش وجود دارد که در ادامه به شرح هر یک از این موارد می‌پردازیم:
- حساب خرید در حسابداری شرکت های بازرگانی
- حساب برگشت از خرید
- حساب فروش در حسابداری شرکت های بازرگانی
- حساب برگشت از فروش
در ادامه به شرح هر کدام از حسابها خواهیم پرداخت:
حساب خرید در حسابداری شرکت های بازرگانی
حساب خرید در حسابداری به حسابی گفته میشود که مبلغ کالاهای خریداری شده در طول یک سال را ثبت میکند. حساب خرید دارای ماهیت بدهکار بوده و با هر ثبت بدهکار، مقدار آن افزایش‌یافته و با هر ثبت بستانکار، مقدار آن کاهش می‌یابد.
حساب برگشت از خرید
اگر مشتری کالای خریداری شده را به دلیل معیوب‌بودن یا عدم تطابق کالا با درخواست خود، آن را بازگرداند، فروشنده برای جلب رضایت مشتری به او تخفیف می‌دهد یا کالا را دریافت کرده و مبلغ پرداختی مشتری را باز می‌گرداند. در چنین مواقعی، حساب برگشت از خرید در گروه بستانکار قرار گرفته و در طول دوره مالی ماهیت حساب تغییر نخواهد کرد.
حساب فروش در حسابداری شرکت های بازرگانی
درآمد‌هایی که از فروش کالاها به دست میآید در حساب فروش ثبت میشود. قیمت کالاهای به فروش رسیده (به‌صورت نقدی یا نسیه) در حساب فروش، در سمت بستانکار قرار می‌گیرد؛ بنابراین حساب فروش دارای ماهیت بستانکار است که با هر ثبت بستانکار، افزایش یافته و با هر ثبت بدهکار، مقدار آن کاهش می‌یابد.
حساب برگشت از فروش
هنگام که کالایی فروخته شده به هر دلیلی پس داده میشود؛ باید اطلاعات مربوط به آن کالا در سیستم حسابداری ثبت گردد. در هنگام ثبت، حساب برگشت از فروش کالا در سمت بدهکار و حسابهای دریافتنی تجاری در سمت بستانکار قرار می‌گیرد. اگر کالا به‌صورت اعتباری خریداری شود به‌صورت اعتباری هم عودت داده میشود و فاکتور برگشت از فروش برای سیستم حسابداری فروشنده صادر خواهد شد.
روش نگهداری حساب موجودی کالا
روش‌های نگهداری موجودی کالا در حسابداری بازرگانی به ۲ روش دائمی و ادواری تقسیم می‌شوند. در روش دائمی هرگونه تغییر در موجودی کالا اعم از خرید، فروش مصرف، برگشت از خرید و برگشت از فروش به صورت ریالی در حسابی تحت عنوان حساب موجودی کالا ثبت و نگهداری میشود.
در روش ادواری، حساب موجودی کالا در طی سال نشان‌دهنده موجودی کالای اول دوره است که در طول دوره هیچ‌گونه تغییر در این حساب انجام نمی‌گیرد و رویدادهایی مثل خریدوفروش، برگشت از خرید، برگشت از فروش و غیره در حسابهای غیر از موجودی کالا منظور میشود.
معرفی انواع صورت های مالی در حسابداری بازرگانی
صورتهای مالی انواع مختلفی دارند که ۴ مورد از آنها جزو صورتهای مالی اصلی و اساسی محسوب می‌شوند و کاربرد بیشتری دارند. این گزارش‌های مالی به واسطه کاربرد بیشتر، مخاطبان بیشتری نیز خواهند داشت. انواع صورتهای مالی در حسابداری بازرگانی به دسته‌های ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقد تقسیم می‌شوند:
صورت سود و زیان در حسابداری بازرگانی
صورت مالی سود و زیان در واقع میزان درآمد، هزینهها و سود و زیان یک واحد بازرگانی را برای یک دوره زمانی مشخص، نشان می‌دهد. با استفاده از صورت مالی سود و زیان می‌توان فهمید که آیا یک واحد تجاری در مسیر سوددهی قرار دارد یا خیر. بررسی و تهیه صورت سود و زیان به مدیران کمک میکند تا تصمیمات مالی سنجیده‌تر و قوی‌تری بگیرند و برنامه‌های آینده شرکت را در جهت سود بیشتر، رفع موانع درآمدزایی و کاهش هزینهها طراحی کنند.
ترازنامه در حسابداری بازرگانی
ترازنامه در واقع وضعیت مالی یک واحد بازرگانی را در زمانی مشخص نشان می‌دهد و به همین دلیل به آن صورت وضعیت مالی نیز گفته میشود. ترازنامه از ۳ بخش دارایی، بدهی و سرمایه تشکیل شده است. از طریق ترازنامه میزان دارایی، بدهی و سرمایه یک واحد تجاری مشخص میشود. در ترازنامه‌ها جمع ستون دارایی‌ها با مجموع ستون بدهی‌ها و سرمایه باید برابر باشد.
ثبت حسابداری شرکتهای بازرگانی
ثبت حسابداری بازرگانی به معنای ثبت و بررسی رویدادها، تراکنش‌ها و اطلاعات مالی مربوط به یک شرکت تجاری است. این فرایند با هدف رصد کردن، ثبت دقیق و منظم تمامی فعالیت‌های مالی و خدمات مالیاتی یک شرکت انجام میشود. محاسبه سود و زیان و بدهی‌ها از جمله مواردی است که در ثبت حسابداری بازرگانی صورت می‌گیرد.
فرایند ثبت حسابداری بازرگانی شامل ثبت دفاتر حسابداری، تنظیم و ثبت فهرست حسابها، ثبت رویدادها و تراکنش‌های مالی، تهیه صورتهای مالی و ارائه گزارش و اطلاعات مالی به اعضای شرکت، مدیران و سهامداران است. ثبت حسابداری بازرگانی به ۲ روش ثبت ادواری و ثبت دائمی انجام میشود که در ادامه به توضیح هر یک از این موارد خواهیم پرداخت:
ثبت در سیستم ادواری
در روش ثبت ادواری در پایان دوره زمانی یک‌ساله، موجودی کالاها و قیمت‌ها بررسی میشود تا درآمد ناشی از فروش به دست آید. اطلاعات بهدستآمده به‌عنوان موجودی پایان دوره همان سال و موجودی اول دوره سال بعد در دفاتر و ترازنامه‌ها ثبت میشود. سیستم ادواری در واحدهای تجاری که کالاهای تقریباً ارزان می‌فروشند مثل خواربارفروشی، رستوران‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای کوچک و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ثبت در سیستم دائمی
در سیستم‌های دائمی هر بار که عملیات خرید و فروش کالا صورت می‌گیرد حساب موجودی کالا نیز بدهکار و بستانکار شده و میزان بهای کالا نیز ثبت خواهد شد. ازاین‌رو هرگاه خرید یا برگشت از فروش انجام شود و میزان موجودی کالاها تغییر کند تغییرات به وجود آمده در حساب ثبت میشود. در این روش ثبت، برخلاف ثبت ادواری که به‌صورت سالانه انجام می‌گرفت اسناد با هر بار فروش کالاها، به‌روز خواهند شد. در روش ثبت دائمی می‌توان موجودی کالاها و جزئیات درآمد از فروش کالاها را به‌دقت بررسی کرد.
انواع خدمات حسابداری بازرگانی
از آنجایی که فرآیندهای گردش مالی شامل درآمد و هزینه است، به افرادی نیاز داریم که با حسابداری بازرگانی آشنا باشند و بدانند خدمات حسابداری شرکتهای بازرگانی شامل چه وظایفی میشود. یکی از خدمات حسابداری بازرگانی بررسی سود و زیانی خواهد بود که در یک شرکت جریان دارد. همچنین یک موسسه حسابداری می‌تواند این کار را برای بنگاه اقتصادی انجام دهد.
بررسی سود و زیان شرکت‌ها نقش مهمی در موفقیت آن تجارت ایفا میکند. خدمات حسابداری تنها به این مورد محدود نمی‌شود و طیف وسیعی از خدماتی مثل تهیه صورتهای مالی، تنظیم ترازنامه مالی، صورت گردش نقدینگی و غیره در بر می‌گیرد که در ادامه به توضیح این موارد می‌پردازیم:
- تهیه صورت های مالی
- تنظیم ترازنامه مالی
- صورت گردش نقدینگی
- تهیه سود و زیان
- ترازنامه
هم اکنون به تشریح هر کدام از خدمات حسابداری بازرگانی خواهیم پرداخت:
تهیه صورت های مالی در حسابداری بازرگانی
یکی از خدمات حسابداری بازرگانی، تهیه صورتهای مالی است. حسابداران بازرگانی باید صورتهای مالی را تنظیم کنند تا دارایی‌ها و خسارت‌های وارده بر شرکت، سود و زیان، درآمد و هزینه شرکت مشخص شود. در صورتهای مالی اطلاعات مهمی وجود دارد که شامل خلاصه فعالیت‌های بنگاه اقتصادی در یک بازه زمانی معین و پیشبینی آینده مالی یک سازمان و مقایسه آن با سایر شرکت‌ها میشود. تهیه صورتهای مالی این امکان را برای سهامداران و مشتریان فراهم میکند که تصمیمات راحت‌تری بگیرند.
تنظیم نمودن ترازنامه مالی
تنظیم ترازنامه یکی از اجزای صورتهای مالی به شمار می‌رود. ترازنامه اطلاعات بسیار مهمی را درباره دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه یک بنگاه اقتصادی ارائه می‌دهد. از طریق ترازنامه می‌توان به وضعیت مالی شرکت‌ها پی برد و آن را تجزیه‌وتحلیل کرد. بسیاری از مدیران تصمیمات مهم خود را بر اساس اطلاعات درج شده در ترازنامه اتخاذ میکنند.
صورت گردش نقدینگی کشور
تهیه لیست گردش نقدینگی از دیگر وظایف مهم حسابدار و وکیل مشاوره مالیاتی در شرکت بازرگانی است. حسابداران باید بودجه‌ای که وارد شرکت میشود را مورد ارزیابی قرار دهند و همچنین بررسی کنند که هزینه‌های وارده بر شرکت خرج چه مسائلی شده است. در واقع صورت جریان‌های نقدی به ما نشان می‌دهد که چه مقدار وجه نقد در طی دوره حسابداری در یک سازمان ایجاد و مصرف شده‌اند. از جمله مهم‌ترین کاربردهای صورت گردش نقدینگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشخص‌کردن عملکرد مالی یک سازمان
- ارزیابی جریان وجوه نقد آتی
- بررسی توان ایجاد گردش وجوه نقد در آینده
- بررسی رویدادهای غیرنقدی مربوط به فعالیت‌های سرمایهگذاری
تهیه سود و زیان
یکی دیگر از مهم‌ترین خدمات حسابداری در شرکتهای بازرگانی تهیه سود و زیان شرکت است. صورت سود و زیان سندی است که سوددهی یا زیان‌دهی فعالیت‌های تجاری را از طریق مقایسه درآمدها و هزینهها طی یک دوره مالی برای یک واحد تجاری بررسی میکند. بررسی سود و زیان باعث میشود تا مدیران شرکت برای آینده اقتصادی خود برنامه‌ریزی بهتری داشته باشند.
ترازنامه در حسابداری بازرگانی
در حسابداری بازرگانی، ترازنامه اغلب در پایان یک دوره مالی تهیه میشود و در آن اطلاعاتی همچون دارایی، بدهی و سرمایه مشخص خواهد شد که این ۳ بخش، معادله اصلی حسابداری را (سرمایه + بدهی = دارایی) تشکیل می‌دهند. در ترازنامه حسابداری، در سمت راست ترازنامه، دارایی‌ها و در سمت چپ آن بدهی‌ها و میزان سرمایه قرار داده شده است.
ترازنامه فقط شامل دارایی‌ها، بدهی‌ها و میزان سرمایه نیست و هر یک از این اقلام خود دارای دسته‌بندی‌هایی هستند برای مثال ستون دارایی‌ها و بدهی‌ها هر یک به دسته جاری و غیرجاری تقسیم می‌شوند که در این بخش به معرفی این دسته‌بندی‌ها در ترازنامه می‌پردازیم:
داراییهای جاری در حسابداری بازرگانی
دارایی‌هایی که در طول یک سال یا کمتر به پول نقد تبدیل می‌شوند داراییهای جاری نام دارند. به دارایی جاری، دارایی کوتاه مدت نیز می‌گویند که شامل پول نقد، اوراق بهادار قابل فروش، حسابهای قابل نقد، موجودی کالا و مخارج پیش‌پرداخت شده است.
داراییهای غیر جاری
داراییهای غیر جاری سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت یک شرکت است که ارزش کامل آن در سال حسابداری محقق نمی‌شود. در واقع به زبان ساده‌تر دارایی‌هایی که مدت زمان تبدیل آنها به پول نقد بیشتر از یک سال باشد، داراییهای غیرجاری نام دارند و شامل داراییهای ثابت مشهود (مثل ماشین‌آلات، ملک و ساختمان)، داراییهای نامشهود (مثل سرقفلی، حق اختراع و حق کپی‌رایت)، سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت و غیره هستند.
بدهی‌های جاری
بدهی‌هایی که موعد پرداخت آنها یک سال یا کمتر باشد و بر اساس تاریخ سررسید فهرست شوند بدهی‌های جاری می‌گویند. از متداول‌ترین بدهی‌های جاری می‌توان به اسناد پرداختنی و حسابهای پرداختنی اشاره کرد. علاوه بر این، بدهی‌های جاری در حسابداری بازرگانی شامل موارد زیر نیز هستند:
بدهی های جاری در حسابداری بازرگانی | |
۱ | پیش‌دریافت درآمد |
۲ | مالیات پرداختنی |
| ۳ | حقوق و دستمزد پرداختنی |
| ۴ | سود تضمین‌شده پرداختنی |
بدهی‌های بلند مدت
تعهداتی که تسویه آنها بیش از یک سال زمان‌بر باشد در دسته بدهی‌های غیرجاری قرار می‌گیرند. از جمله بدهی‌های غیر جاری می‌توان به وام‌های بلند مدت، اسناد پرداختنی بلند مدت، اوراق‌قرضه، وثیقه، بدهی‌های مالیاتی تعلیق شده، مشاوره مالیاتی و غیره اشاره کرد. شرکت‌ها برای به دست آوردن سرمایه فوری از بدهی بلند مدت استفاده میکنند که در واقع آن را می‌توان با نام وام بلند مدت نیز ذکر کرد.
هر آنچه درباره حسابداری بازرگانی باید بدانید
حسابداری بازرگانی به مدیران جهت کنترل هزینهها و درآمدها کمک میکند. با استفاده از اطلاعات بهدستآمده در حسابداری بازرگانی می‌توان تصمیمات بهتری در مورد سرمایهگذاری، تأمین مالی و توزیع سود گرفت. تهیه صورتهای مالی معتبر و شفاف در این نوع حسابداری باعث میشود که اعتماد سرمایه‌گذاران و بانک‌ها به شرکت بیشتر شود. یک حسابدار بازرگانی و شرکت حسابداری به بنگاه اقتصادی کمک میکنند که با رعایت قوانین و مقررات مالیاتی و حسابداری، از بروز مشکلات قانونی و جرایم اقتصادی جلوگیری نمایند.
بهره‌گیری از دانش حسابداری در بازرگانی به مدیران این امکان را می‌دهد تا اقداماتی لازم جهت کاهش هزینهها و افزایش کارایی انجام دهند و هزینه‌های خود را مدیریت کنند. ارزیابی عملکرد از جنبه‌های مهم در حسابداری است که به شرکتهای بازرگانی کمک میکند تا عملکرد مالی و عملیاتی خود را بررسی کنند و به وسیله اطلاعات مالی و شاخص‌های کارایی به شناسایی نقاط قوت و ضعف سازمان بپردازند. در آخر هم، برای بهبود عملکرد خود برنامه‌ریزی‌های مناسبی داشته باشند.
سوالات متداول شما درخصوص حسابداری بازرگانی
شرکت بازرگانی با هدف رسیدن به سود، تأسیس میشود؛ ولی هدف از تأسیس شرکت دولتی ارائه خدمات به مردم است. در شرکتهای بازرگانی، صورتهای مالی بر اساس ترازنامه، سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد و... تهیه میشود؛ ولی در شرکتهای دولتی به دلیل اینکه هدف ارائه خدمات به مردم است صورتهای مالی مورد استفاده بر اساس گرفتن ترازنامه حسابهای مستقل ترازنامه، درآمدها و هزینهها و مقایسه درآمدهای بهدستآمده با درآمدهای پیشبینی شده است. منبع مالی یک شرکت دولتی بر اساس بودجه سالانهای که دولت تعیین میکند مشخص میشود؛ اما منبع مال یک شرکت بازرگانی از طریق خرید و فروش کالا یا ارائه محصولات به دست میآید. موارد گفته شده تنها بخشی از تفاوتهای حسابداری دولتی با حسابداری بازرگانی است. بهطورکلی این دو نوع حسابداری از نظر اهداف، نوع حسابها و صورتهای مالی، مالکیت، منابع مالی، نحوه ثبت حسابها و گزارشدهی داراییهای ثابت با هم تفاوت دارند.
داراییهای جاری در حسابداری بازرگانی شامل میزان نقدینگی شرکت و همچنین مابقی دارایی شرکت هستند که به نظر میرسد تا پایان سال به فروش برسند. اغلب در ترازنامه داراییهای جاری را به ترتیب میزان نقدینگی طبقهبندی میکنند. برای مثال موجودی نقد شرکت، موجودی کالا و سرمایهگذاری کوتاه مدت شرکت نمونههایی از ترازنامه داراییهای جاری است.تفاوت حسابداری بازرگانی با حسابداری دولتی در چیست؟
دارایی در شرکت های بازرگانی چگونه است؟
بدون دیدگاه